Monday, January 10, 2011

"BELE ATENDE NESESIDADE SUKU NE’EBE RESPONSAVEL BA JENERU"

Projeitu Haforsa Funsaun Feto Sira Nian iha Rekontruksaun no Hari’i Nasaun Timor Leste Hafoin Konflitu

Bazeia ba objetivu projeitu katak depois Eleisaun Lideransa Komunitaria 2009, projeitu ne'e sei kontinua nafatin fo apoiu treinamentu ba membrus Konselhu Suku iha alvu distritu 4 ( Lautem, Viqueque, Ermera no Oe-cusse). Tamba ne'e Tim Managementu Projeitu organiza treinamentu hodi fo kapasitasitasaun ba fasilitadores distritu hodi prepara sira ninia kapasidade atu nune sira bele fasilita treinamentu ho diak ba membrus Konselhu Suku ne'ebe eleitu iha eleisaun suku.
Fasilitadores ne'ebe hetan treinu ba treinador (TOT) ne'e hamutuk ema nain 20. Iha opurtunidade ne'e mos project officer no assistant projeito partisipa iha treinamentu ne'e, atu nune sira ajuda fasilitadores distritu durante fasilita treinamentu iha nivel distritu 4 ne’ebe refere.

Modul ne'ebe maka projeitu uja hodi fo kapasitasaun ba membrus Konselhu Suku hanesan: “Lideransa Transformativa, Politika no Transformasaun komunidade ba Membrus Konselhu Suku Eleito Feto ho Mane”. Husi modul ne'e, projeitu esperansa katak membrus Konselhu Suku depois hetan treinamentu bele halao sira nia funsaun no kna'ar ho diak no responsabel atu nune sira bele atende nesesidade suku ne'ebe responsavel ba jeneru.

Treinamentu ne'e halao iha fulan Agustu 2010 durante loron 4 nia laran. Durante halao prosesu treinamentu UNIFEM ho Rede Feto fo sira asistensia maka'as hodi nune treinamentu lao ho diak no susesu. TOT ne'e fasilita husi treinador nasional PERWL, hanesan Sr. Mario Araujo, Sra. Terezinha Cardoso, Sra. Maria Fatima Maia, Sra. Julieta da Silva Fereira. TOT ne'e mos fasilita husi representativa UNIFEM, Sra Santina no Sra. Gizela Carvalho ne'ebe fo hanorin no esplika kona-ba oinsa membrus konselhu bele maneja orsamentu ne'ebe responsabel ba nesesidade feto iha suku nia laran (orsamento sensivel ba jeneru).

Iha prosesu treinamentu, Direitor Nasional DNAATS - Sr. Selestino Marques fo orientasaun ka esplikasaun kona-ba funsaun no kna'ar nudar membrus konselhu. Ne'e hatudu katak parte Governo fo sira ninia kontribuisaun ba organizasaun non govermental (NGO) hodi halao kolaborasaun servisu ne’ebe diak. Fo hatene katak durante projeitu ne'e hahu, implementa, Rede Feto halao kolaborasaun servisu hamutuk ho parseirus ne’ebe relevante ho projeitu ne'e hanesan: ESTATAL, DNAATS, CNE, SEPI iha nivel nasional to'o nivel distritu.

Treinamentu ba Membrus Konselhu Suku iha Distrital

Atividades ne'e hanesan atividades kontinuasaun treinamentu ba dala 3 husi projeitu ne'e, bazeia ba objetivu projeitu katak antes, durante no depois de eleisaun projeitu ne'e sempre fo apoio ba kandidata, potensial kandidata no membrus konselhu ne'ebe eleitu. Atividades ne'e hetan partisipasaun diak husi membrus konselhu hanesan chefe suco, chefe aldeia, representativa feto rua no joventude feto ida.

Durante prosesu treinamentu hetan mos partisipasaun husi representate governo, hanesan CNE no DNAATS distritu hodi esplika kona-ba funsaun no kna'ar nudar membrus Konselhu Suku bazeia ba lei no:3/2009. Ne'e hatudu katak entre governo ho sosiedade sivil liu-liu Rede Feto ho UNIFEM iha kolaborasaun servisu diak no esperansa katak ba futuru sira sempre halo kolaborasaun servisu diak liu tan.

Iha opurtunidade hanesan mos membrus Konselhu Suku sira hetan orientasaun no esplikasaun kona-ba oinsa atu bele maneja orsamento ne'ebe responsabel ba jeneru, atu nune' e maluk feto sira iha nivel suku bele hetan benefisiu husi programa suku ninian.

Estabelese Rede Servisu ho Parseiru iha Distritu

Bazeia ba planu projeitu ne'e sei persija kria rede servisu hodi hametin kolaborasaun no kordenasaun diak ho parseiru sira ne’ebe mai husi nivel nasional to nivel distritu. Atividades ne'e mos hanesan estratejia ida hodi implementa ka halao monitorizasaun ba Plataforma Asaun (POA) bazeia ba resultadu Kongresu Feto Timor Leste ba dala 3 iha tinan 2008. Atividades ne'e halao iha alvu distritu 9 hanesan : Dili, Aileu, Liquica, Manatuto no distritu Baucau. Atividade ne'e organiza husi membrus Rede Feto rasik no hetan suporta husi AUSAID liu husi UNIFEM.
Iha distritu Dili, implementa husi Sekretariadu Rede Feto, Distritu Aileu implementa husi HAFOTI, Distritu Liquica implementa husi Fundasaun Moris Foun (FMF), Distritu Manatuto implementa husi CAUCUS no Distritu Baucau implementa husi UNFETIP. Iha distritu 4 hanesan: Distritu Ermera implementa husi Santa Bakhita, Distritu Viqueqeu implementa husi GFFTL, Distritu Oe-cusse implementa husi Centro Feto Enclave Oe-cusse (CFEO) no Distritu Lautem implementa husi Prontu Atu Serbi (PAS), ne’ebe hetan suporta husi parseiru UNDEF liu husi UNIFEM.

Rede Servisu ne’e kompostu husi administrador distritu, administrador sub distritu, representate husi ministerial hotu iha nivel distritu, Pontu Fokal Distritu, NGOs international/lokal, representativa chefe suco, chefe aldeia, representativa feto rua no joventude feto ida.***