Thursday, April 10, 2008

Saida Mak Ami Halao Atu Komemora Tinan 100

Loron 8 de Marsu 2008, sai hanesan loron boot ba feto iha mundu tomak. Atividade oin-oin mós halao atu komemora loron ida ne’e. Iha Timor Leste, Sekretaria Estado ba Promusaun Igualidade (SEPI) serbisu hamutuk ho UNMIT no Sosiedade Sivil halao programa ida atu komemora loron espesial ida ne’e ho tema Finansiamentu ba Igualidade Generu, Investe ba Feto no Labarik – Investe ba Igualidade. Programa ne’e halao iha Salaun Delta Nova Comoro no GMT – Dili. Loron espesial ida ne’e mós fó opotunidade diak ba Rede Feto atu bele hametin asuntu feto nian iha komunidade nia leet liu-liu ba sira ne'ebé hela dook husi sidade. Loron Feto Mundial sai henesan etapa diak ida atu halao mudansa ba feto sira atu bele dezenvolve sira nia komunidade. Atividade oin-oin mós sai hanesan ponte ida atu komunidade bele hatene diak liu tan kona ba Loron ida ne’e. Sekretaria Rede Feto ho membru sira hanesan Fundasaun Moris Fóun (FMF) Liquica, Santa Bakhita, Fundasaun Hari Au Metan, OPMT, OMT no Finahada halao workhop loron ida iha nivel suco too distritu iha fatin la hanesan.

Iha dia 6 de Marsu 2007, Orfanato Santa Bakhita halao workhop loron ida iha Suco Cairui sub distritu Laleia – Manatuto ho tema Investe ba Feto no Labarik Feto, Investe ba Igualidade. Workhop ida ne’e mós hanesan atividade ida atu komemora Loron Feto Mundial ne'ebé monu iha 8 de Marsu 2008. Sra. Mariana Florinda nudar responsabel ba groupu Santa Bakhita haktuir katak workshop ne'ebé sira halao iha Cairui hanesan pasu importante ida ba feto hotu atu bele komprende no implementa saida no oinsá haburas ekonomia ba feto iha vida ekonomia iha suco Cairui. Maskei dook husi sidade, komemorasaun ida ne’e hetan partisipasaun maka'as husi komunidade no orgaun governo lokal. Orador ba workshop ida ne’e mai husi representante Ministeriu da Ekonomia Dezenvolvimentu, Sra Zulmira Sarmento no Sra. Ubalda Alves husi Rede Feto. Durante diskusaun nia laran, partisipante hatoo pergunta barak ba orador sira hanesan sasan sira ne'ebé la folin, violensia ne'ebé akontese iha Cairui no asuntu igualidade. Komunidade sira mós sente haksolok bainhira Santa Bakhita halao sira nia workshop iha Cairui tamba sira bele lori informasaun diak iha komunidade nia leet. Workshop ida ne’e hetan apoio husi UNFPA no taka ho lian fuan husi Chefe Suco Cairui - Laleia, Sr. Joao Ximenes.

Iha loron hanesan, Rede Feto mós halao programa fahe informasaun publiku liu husi programa televizaun Timor Leste (TVTL) hanaran Hanoin Lisuk. Programa ne’e rasik halao durante oras ida iha studio TVTL-Caicoli ho topiku Investe ba Feto no Labarik Feto, Investe ba Igualidade. Rede Feto konvida orador nain 3 ba asuntu ida ne’e hanesan Sra.Idelta Rodriguez husi Secretaria do Estado para a promocao da Igualidade, Sr. Joanitu Viana husi organizasaun Luta Hamutuk no Sra. Grizela husi Feto Kiik Serbisu Hamutuk (FKSH). Durante oras ida, Sra. Filomena Reis, hanesan moderador ba programa ne’e loke informasaun klean liu tan ba telespektadóres sira kona ba oinsá Governo IV Konstitusional halao investe boot ba igualidade jéneru. Hatan ba isue ida ne’e, Sr. Idelta Rodriques hatete katak maski alokasaun orsamentu estadu 2008 ba promosaun igualidade limitadu teb-tebes, sira esforsu aan nafatin atu feto maluk sira bele hetan igualidade iha aspeitu hot-hotu. Iha parte seluk, Sr. Joanitu Viana fó rekomen- dasaun ba governu atu bele tau matan ba orsamentu ba promusaun igualidade iha tinan oin mai.

Iha dia 7 de Marsu 2008, Fundasaun Moris Foun (FMF) Liquica ne'ebé mós hanesan membru Rede Feto halao workshop ida ho tema Investe Feto no Labarik, Feto Investe ba Igualidade ne'ebé halao iha Salaun Tokodede Liquica. Workshop ida ne’e hetan partisipasaun maka'as husi komunidade distritu liquica. Tuir Sra. Graciana da Silva nudar Koordenadora FMF hatete katak objetivu husi workshop ida ne’e atu fó kuinesementu ba loron mundial ba feto tamba iha komunidade barak la dun hatene ba loron ida ne’e. Workshop ida ne’e partisipa mós respresentante husi Secretaria Estado Formasaun Profesional de Emprego (SEFPE) no Ministerio Agriculrura Divisaun Floresta e Pesca. Sr. Bendito dos Santos nudar respresentante husi SEFPE hatao nia komprementus barak ba feto sira iha distritu liquica. Iha nia apresentasaun, nia hateten katak edukasaun hanesan xave ida atu feto sira bele partisipa iha seitores importante hanesan edukasaun, kultura no seluk seluk tan. "Ita haree ba kotuk liu, sistema patriakal halao valor feto nian ladun makas no barak liu iha dapur maibé transformasaun sosial politika rasik fó vantajem boot atu feto sira marka presenza hanesan agente transformadora tamba ne’e importante tenke iha atensaun apoio orsamentu ba tranformasaun atividade feto nia iha area rurais", katak Sr. Bendito ba partisipante sira.

Maski udan, workshop ida ne’e bele lao too nia rohan no hetan partisipasaun husi governo lokal, estudante no komunidade Liquica. Antes taka komemorasaun Loron Feto Mundial iha distritu Liquica, organizasaun FMF hamutuk ho orador no partisipante sira halao kuda ai-oan iha motalaran, Suco Dato – Liquica. Atividade atu komemora Loron Feto Mundial mós halao husi membru organizasaun Rede Feto seluk hanesan FOKUPERS, GFFTL, Fundasaun Hari Au Metan, OPMT no FINAHADA. Ikus mai, iha dia 10 de Marsu 2008, ita nia membru Parlemento Nasional mós fó sira nia tempo atu bele komemora loron Feto Mundial hamutuk ho feto maluk sira ne'ebé tuur iha Konselho de Suco no sosiedade sira.

Atividade oin-oin atu komemora Loron Feto Mundial ne'ebé hetan partisipasaun maka'as husi governo no komunidade hatudu ba ita katak iha mudansa boot iha ita nia sosiedade atu bele fó fatin espesial ida ba feto maluk sira ne'ebé durante tinan 100 luta nafatin ba sira nia direiru iha aspeitu hot-hotu. Presidente Republika, DR Jose Ramos Horta maski sei iha ospital hela mós hasai ninia mesajem ba nasaun relasiona ho komemora loron feto mundial.

"Iha loron ida ne’e, hau husu ba povu Timor Leste tomak, atu hapara violénsia doméstika, violénsia hasoru feto no labarik oan sira laos iha Timor Leste de'it, maibé mós iha mundu tomak, laos ohin de'it maibé iha moris lor-loron nia," hatete DR Jose Ramos Horta.
Parabens ! ***

No comments: