Wednesday, September 9, 2009

“Relatorio Ida Ne’e Importante Nomos Fundamental Tebes Tamba Kompleta Malu”

Sra. Idelta Maria Rodrigues, SEPI :

Iha loron 29 fulan Maio 2009, Rede Feto serbisu hamutuk ho TVTL halao programa “Dialogo Interativu” hanesan ponte ida atu bele fahe informasaun ba publiku liu-liu atu promosaun feto nia direitu. Relatorio CEDAW ne’ebe atu entrega iha tempu besik sai tema diskusaun no konvida Senhora Idelta Maria Rodrigues hanesan Sekretaria Estadu Para Promousaun Igualdade (SEPI) sai orador hamutuk ho Sra. Laura Pina hanesan representante sosiedade sivil. Saida maka SEPI halao atu bele prepara Relatorio Estadu nian? Mai ita akompanha diskusaun ho Senhora Maria Rodrigues husi SEPI.

Hau hanoin katak preparasaun lubuk boot ida haree husi pasadu ate agora. Iha pontus etape neen, primeiru, preparasaun ida kona-ba plano plenaria, segundu lansamentu formal no sosializasaun, tersero konsulta nasional ba komunidade atu rekolia dadus i konsulta interministerial, revisaun final i depois sosializasaun relatorio ba iha nivel rural no komutario. Kontinua husi ne’eba maka ami kontinua halao reestabelesementu ba Pontu Vokal de Jeneru ba nivel politika planamentu nian husi ministeriu hotu-hotu. Ami konsege duni halao iha loron 7 de Junhu 2008.

Hotu-hotu hatene katak Konvensaun CEDAW ne’e kobre deit relatorio inisial too Maio 2006 entaun ida ne’e dadauk Ami prepara no konsege iha IV Governo Konstitusional aprova Relatorio CEDAW ne’e iha Konselhu Ministeru iha fulan Marsu 2008. Iha fulan Desembru Komite CEDAW mos haruka quesenario ida mai Governu TL. Questenario ida ne’e hanesan ezame plenaria ba konsiderasaun ba relatorio inisial CEDAW nian ne’ebe Governo TL haruka ona ba. Iha quesenario ida ne’e pergunta 30 ne’ebe ami haruka ba todos ministeriu relevantes tamba politika governo nian asegura katak ministeriu haat hanesan priodades ba implementasaun abordagem integrado de jeneru ikluidu Ministeriu Justisa, Saude, Agrikultura nomos Ministeriu Edukasaun.

Tamba relatorio ida ne’e hanesan hau dehan too dia 19 de Maio 2006, entaun ita haree katak depois krizi 2006 ba ne’e, ita balun lakolia iha relatorio ida ne’e. Tamba ne’e sosiedade sivil halao mos Relatorio Soimbra karik iha ona additional informasaun atu bele kolia aliende ida ne’e, ida mos ajuda humanitarian ne’ebe IDPs feto maluk barak sovre iha kampaun IDPs. Oinsa maka sosiedade sivil nia hanoin kona-ba impaktu krizi ba feto sira liu-liu afeita ba sira-nia moris loron-loron.

Hafoin hetan aprovasaun husi Konselhu Ministeriu maka foin haruka ba Komite CEDAW iha Jenebra. Entaun hau hanoin depois de Desembru tamba ita haruka iha fulan Desembru depois iha momentu ne’eba iha fulan Outobru hau hetan konvite

atu bele para observa iha Komisaun CEDAW.

Relatorio ida ne’e importante nomos fundamental teb-tebes tamba kompleta malu laos dehan Governo TL mak kaer ne’e, sosiedade sivil mos iha. Hau hanoin katak iha buat balun maka Governo TL labele atu konsidera tamba ne’e hau hanoin iha parte balun governo bele konsidera iha parte balun mos governo la bele simu hotu tamba tuir plano governo ne’ebe traza tiona. Tinan ida ne’e hakarak saida? Ezemplu ida hanesan iha Kongresu Feto Timor Leste kolia hela dehan katak bainhira aprova Lei Violensia Domestika ?, Tinan ida ne’e plano katak tenke aprova Lei Violensia Domestika, depois iha tinan oin mai hakarak halao saida? Lei Igualdade de Jeneru. Tinan oin mai hakarak fali halao saida? Lei Trafiking Humanu.

Hau hanoin etape por etape ita lao, mas hau hanoin katak relatorio ba Konvensaun CEDAW ne’ebe ami atu apresenta fo benifisiu ba Governo TL no sosiedade sivil atu bele intrega hodi kolabora diak liu-tan atu bele promove igualdade de jeneru.***

No comments: